Nu het tuinseizoen weer van start gaat en de tuincentra vol staan met nieuwe planten, vind ik een waarschuwing toch wel op zijn plaats. Sommige planten zijn, zonder dat het specifiek vermeld wordt, woekeraars waar je nooit meer van af lijkt te kunnen komen als ze eenmaal in je tuin aanbeland zijn. En dan bedoel ik niet alleen planten die als bodembedekker verkocht worden.
Ook zijn er de planten die je zo vriendelijk door medetuiniers worden geschonken, al zouden er bij mededelingen als "mijn tuin staat er vol mee" of "ik heb er toch genoeg van" alarmbellen moeten gaan rinkelen.
En het ergst natuurlijk zijn de planten die zomaar in je tuin komen wonen, zonder dat je ze uitgenodigd hebt, als ongenode gasten die zonder vragen iets voor zichzelf inschenken en vervolgens plaatsnemen op de bank met hun voeten op de salontafel.
Ten slotte is er nog de groep welkome woekeraars, plantjes waarvan je hoopt dat ze zich uitbundig uit gaan zaaien en die dat ook met overgave doen.
Ik hoop dat mijn lijst compleet is en houd me aanbevolen voor suggesties!
Woekeraars met rizomen (wortelstokken) of bovengrondse uitlopers
Zevenblad
Aegopodium podagraria
 |
| Mijn oude voortuin. Links van het pad: zevenblad in bloei |
De ergste plant ter wereld. Nachtmerries hebben we ervan. De plant wordt niet voor niets ook wel "tuinmansverdriet" genoemd. Het enige dat ertegen helpt is de grond waar ze staan 40 cm diep afgraven en in de Marianentrog storten. Of in een actieve vulkaan. En dan hopen dat er niet toch stiekem een klein flintertje wortel is blijven zitten, want dan begint het hele feest weer opnieuw. Ik had het in mijn oude voortuin en, na een Brunnera-donatie van een "vriendin", ook in de achtertuin.
Toch is het een mooi plantje, het heeft tijdens de bloei veel weg van fluitenkruid, het staat schattig in veldboeketten en de blaadjes zijn als een soort spinazie eetbaar. Ze bloeien tegelijk met vingerhoedskruid, wat hele fotogenieke plaatjes kan opleveren.
Houttuynia
Houttuynia cordata
Op het eerste gezicht een onschuldig plantje met klimop-achtige, vaak rood-wit-groene blaadjes. Het wordt ongeveer 25 cm hoog en krijgt witte bloemetjes. Maar... heb je er eenmaal een in je tuin staan, dan komen ze na een tijdje werkelijk óveral in je border omhoog.
Wederik
Lysimachia
 |
| Witte wederik |
Ook zo'n leuke tuinplant. Mooi blad, leuke pluimen. (De witte althans, want in mijn tuin stond natuurlijk de gele versie, en die heb ik na twee zomers nog steeds niet helemaal weg gekregen). Maar plant 'm alsjeblieft in een pot, want anders staat je hele tuin er vol mee, en dan is hij ineens een stuk minder leuk.
 |
| Gele wederik |
Schijnaardbei
Potentilla indica
Let op: er zijn twee soorten bosaardbeitjes. Op de afbeelding zie je de voor mensen oneetbare, die gele bloempjes heeft (de vogels lusten ze wel). Ik zou die weghalen en vervangen door de witte, eetbare versie (
Fragaria vesca). Het is weliswaar niet bepaald een beeldschoon plantje, maar de kleine aardbeitjes die eraan komen zijn bijzonder smakelijk. Daarom willen veel mensen (inclusief ikzelf) ze graag in de tuin. Mijn advies is wel: zet ze in een afgebakende border met een rand van minstens 40-50 cm naar het volgende stuk grond. Zoals alle aardbeien vormen ze sprieten waar weer nieuwe plantjes aan groeien, maar deze worden bij onze mini-aardbei doorgaans niet langer dan een centimeter of dertig.
Klimop
Hedera helix
Geliefd en gevreesd. Van klimop dacht men vroeger dat het het huis beschermde tegen boze geesten dus om die reden kan het geen kwaad het in je tuin te hebben. Wees echter gewaarschuwd: het gaat overal waar jij niet wilt en uitlopers die de grond raken vormen onmiddellijk wortels. Dat het je voegen aantast is een inmiddels achterhaald sprookje, wel blijven de aanhechtingspunten zichtbaar op je muren. Met een flinke heggenschaar en veel geduld is klimop goed in toom te houden.
Het leuke aan deze plant is dan weer dat hij na een jaar of twaalf volwassen is en dat dan de bladvorm verandert en er onooglijke bloemen aan komen die héél veel insecten lokken, vooral atalanta's zijn er gek op, en vervolgens zwarte besjes waar de merels op hun beurt weer van smullen.
Maagdenpalm
Vinca minor
Deze bekende bodembedekker kan heel vervelend gaan woekeren als je hem niet in toom houdt. Net als klimop vormt hij bovengrondse uitlopers die wortel schieten zodra ze de aarde raken. Hun bescheiden formaat en fotogenieke bloemetjes maken het gewoeker enigszins goed. Ikzelf heb de paarsrode atropupurea in de voortuin.
Pachysandra (Dikkemanskruid)
Pachysandra terminalis
Gemeenteplantsoenenbodembedekker, noemde iemand dit plantje en ik begrijp eerlijk gezegd ook niet wat dit in privétuinen doet. Maar goed, smaken verschillen en het is verder een gemakkelijke plant, tot het moment dat je het eruit wilt hebben. Wat ons overkwam in onze nieuwe tuin, waar rond de stam van de appelboom ongeveer 9 vierkante meter pachysandra stond. Zelfs na een jaar in de composthoop leefde het nog en kwamen er nieuwe uitlopers aan. Het plantje is inheems in Noord-Amerika en heeft daar dezelfde reputatie als zevenblad bij ons.
Herfstaster
Aster ageratoides
Je zou het niet denken, zo'n mooi en welkom bloemetje dat met zijn zachte kleuren de aftakelende herfsttuin opvrolijkt, maar vergis je niet, een ondergronds netwerk van lange wortelstokken zorgt dat als je niet oplet, je hele border er binnen de kortste keren vol mee staat. Het liefst door de wortels van je rozen heen gevlochten. In een emmer planten, niet in een pot, want de wortels ontsnappen door de gaten in de pot.
Munt
Mentha
Munt is een beruchte woekeraar die elke beginnende tuinier in zijn border zet en elke ervaren tuinier heel verstandig in een pot plant, gewoon op het terras. Zelfs in een emmer ingraven helpt niet, want de wortels kruipen gewoon over de rand en zoeken zich dan alsnog een weg door je borders. Voordeel van deze plant is dat er zo'n heerlijke geur vrijkomt als je hem aan het uitroeien bent.
Let er wel op, als je hem in een pot zet, dat je hem af en toe verpot/deelt, anders heb je een zielige kwijnende plant met een pot wol wortels en geen aarde.
Herfstanemoon
Anemone hybrida
De naam is wat ongelukkig gekozen want deze beginnen al in juli te bloeien, tegelijk met de hortensia's, wat trouwens een prachtige combinatie is bij elkaar (roze anemonen). Maar eenmaal een herfstanemoon in je tuin betekent je leven lang uitlopers uitgraven, want ook hier zijn weer de rizomen de boosdoeners. Mijn tuin is gigantisch en ik maal er niet zo om, maar de foto hiernaast is van toen ik nog een klein stadstuintje had en daar was ik niet voorbereid op het gewoeker.
Citroenmelisse
Melissa officinalis
Ik heb deze plant zelf alleen in pot, want het schijnt net zoiets te zijn als munt. Nooit in de volle grond planten dus, tenzij je je hele tuin ermee vol wilt. Alleen als je heel erg last hebt van muggen zou dat nog handig kunnen zijn. De citrusgeur is voor ons mensen namelijk heerlijk.
(Overigens zaaien ze zich ook uit, bij mij komen ze tussen de tegels van 't terras omhoog. maar ja, de bijtjes hè. Ik kan 't bijna niet over mijn hart verkrijgen het weg te halen.)
Framboos en Braam
Rubus idaeus &
Rubus fruticosus
Hartstikke lekker, frambozen en bramen uit eigen tuin, maar je blijft uitlopers uitgraven. En wees er op tijd bij, want de rizomen zijn houtig én elastisch, met andere woorden: grof geweld noodzakelijk.
Tip: plant ze langs een gazon, zodat je tijdens het maaien de uitlopers onder de duim kunt houden en ze geen kans krijgen om groter te groeien, of in een hoekje van het (bestrate) terras, zodat de uitlopers nergens naar boven kunnen komen.
Klaver
Trifolium
Het is een beetje dubbel, want het is een nuttige plant die nectar verzorgt voor hommels en een waardplant voor diverse vlinders, ook kan het goed als groenbemester en voedergewas dienen. In het gazon heb ik er dan ook totaal geen problemen mee, maar roei het uit zodra je het in je border ziet verschijnen. Het woekert met half bovengrondse, half ondergrondse uitlopers, en als je denkt dat je de bron gevonden hebt, blijkt dat meestal maar een uitloper te zijn van iets dat je met je vingers kunt volgen naar weer een andere bron. Waar het plantje werkelijk begint is meestal niet terug te vinden, en alleen met heel veel geluk lukt het je de penwortel van de moederplant er in z'n geheel uit te krijgen.
Tip: voor een mooi en tegen hitte en droogte bestand gazon: zaai het in met klaverzaad, in plaats van graszaad. Klaver kan veel beter dan gras tegen droogte en hitte, de bloei is geweldig voor bijen en hommels, en je hoeft nooit van je leven meer te maaien.
Duizendblad
Achillea millefolium
Ook zo'n woekeraar die niet op zijn plek blijft staan. Dankzij de lange, elastische wortelstokken zwerft hij je hele tuin door. De wilde soort lijkt nog iets meer te woekeren dan de cultivar.
Lelietje-van-dalen
Convallaria majalis
 |
| Heel verstandig, in een pot |
Ik vind de romantische klokjes prachtig en houd van de heerlijke geur, maar in mijn tuin wil ik ze niet. Ondergronds kruipende wortelstokken verpesten het weer eens. Denk vooral niet dat terrastegels ze tegenhouden. Bovendien zijn ze verschrikkelijk giftig.
Fluweelboom
Rhus typhina
Een mooie boom, met zijn geveerde blad, rode bloemtrossen, zijn behaarde twijgen, zijn bescheiden, dromerige silhouet en schitterende herfstkleuren, maar als je buren er een in de tuin hebben kun je er van op aan dat er na een tijdje ook een in jouw tuin staat. Weer die worteluitlopers.
Japanse duizendknoop
Fallopia japonica
Hij wortelt diep, en vormt vele uitlopers. Wikipedia waarschuwt:
De plant is sterk woekerend en, zodra hij ergens gevestigd is, vrijwel onuitroeibaar.
Hondsdraf
Glechoma hederacea
Op het eerste gezicht een bescheiden plantje, met blaadjes zo groot als je duimnagel en in april kleine paarse lipbloemen, maar vergis je niet, uitlopers die half boven, half onder de grond kruipen zorgen voor een keurig netwerk over je hele bloembed, en de worteltjes zijn zo fragiel dat het je maar zelden lukt alles weg te halen.
Scharnierplant
Physostegia
Ik kende deze plant niet, hij lijkt een beetje op ondersteboven bloeiend vingerhoedskruid, en kan een heel stuk bloembed in een roze wolk veranderen. Helaas ook hier weer de ondergrondse woekerwortels.
Winterjasmijn
Jasminum nudiflorum
Niet echt een
afschuwelijke woekeraar maar toch eentje die je in de gaten moet houden. Hij bloeit heel vroeg en dankt daar zijn populariteit aan. De bloemen doen sterk denken aan forsythia maar de takken zijn meestal groen. Zorg dat deze takken uit de buurt van de grond blijven want zodra ze de aarde raken krijgen ze wortels en er is enig geweld nodig om die er weer uit te trekken.
Klokjesbloem
Campanula Poscharskyana
Heel schattig, zoals alle campanulasoorten schattig zijn, maar deze lage kruipende variant wurmt zich onder stoeptegels en paden door, om zich je complete tuin toe te eigenen. Een randje grond hoeft maar zo breed te zijn als de naad tussen twee klinkers en hij nestelt zich er, ondertussen met zijn woekerwortels naarstig op zoek naar het volgende minuscule stukje grond.
Haagwinde/Akkerwinde
Convolvulus
Wees gewaarschuwd je als je deze sierlijke elfenrokjes in je tuin aantreft! Je kunt proberen het weg te halen, maar het breekt zo gemakkelijk af dat het amper zin heeft. Het beste wat je kunt doen is zo veel mogelijk weghalen waar het zich om je planten heen wikkelt, en voor de rest maar accepteren...
Heermoes
Equisetum arvense
Misschien nog wel erger dan zevenblad, al komt deze prehistorische plant gelukkig minder vaak spontaan voor in tuinen
. Hij verspreidt zich via sporen maar vooral via wortelstokken die METERSDIEP groeien. Afgebroken stukjes wortel worden nieuwe planten. Hij is giftig voor diverse andere planten en neemt op die manier de heerschappij over het stuk grond waar hij staat over.
.~.*.~._.~.*.~._.~.*.~._.~.*.~._.~.*.~._.~.*.~._.~.*.~._.~.*.~._.~.*.~._.~.*.~._.~.*.~._.~.*.~._.~.*.~.
Overenthousiaste uitzaaiers
Vingerhoedskruid
Digitalis purpurea
Ik houd enorm van deze plant, althans, in het jaar dat hij bloeit. Het is een tweejarige dus het eerste jaar heb je alleen een rozet - die zich overigens zonder al te veel klagen naar een andere locatie laat verplanten. Ondiep kuiltje graven, plant erin, water erop en klaar. Helaas komen er na de bloei ongeveer een miljoen zaaddozen aan die elk ook weer een miljoen zaden bevatten, en daar zit ook nog eens een enorme kiemkracht in. De bloemstengel afknippen voor er zaden worden gevormd is nauwelijks een optie, omdat hij bovenaan vaak nog volop bloeit wanneer er onderaan al zaaddozen gevormd worden. De jonge rozetjes zo jong mogelijk verwijderen is de enige remedie, en er een paar laten staan om toch weer van de prachtige bloemtoortsen te kunnen genieten.
Kaasjeskruid
Malva
Niet echt een gehate plant maar als je er eenmaal een in je tuin hebt heb je hem de rest van je leven. Hij zaait zich veel te gemakkelijk uit. Ook hier weer een kwestie van de overtollige jonge plantjes tijdig weghalen (die gelukkig kenmerkend blad hebben en goed herkenbaar zijn), en er een paar laten staan omdat dat lieve roze zo mooi staat in elke border.
Oregano (Wilde marjolein)
Origanum vulgare
Zaait zich enorm uit, maar omdat bijen, hommels, zweefvliegen en weet ik wat voor ander vliegend spul er zo gek op is, kan ik toch geen hekel krijgen aan deze plant. Bovendien heb je het altijd wel nodig in de keuken.
Wolfsmelk
Euphorbia
Ook weer zo'n geniepige uitzaaier. Gelukkig heeft deze plant een eenvoudig herkenbare vorm, zodat je ongewenste zaailingen gemakkelijk op kunt sporen.
Hibiscus
Hibiscussen zijn familie van stokroos en kaasjeskruid en deze familie staat erom bekend kwistig met zaad te strooien. Heb je een grote tuin dan zijn meerdere hibiscussen geen probleem, en gelukkig zijn de jonge planten gemakkelijk te herkennen: een enkele opstaande beige twijg.
Stokroos
Alcea rosea
Stokrozen zijn niet kleurvast en daarom is het verleidelijk zaailingen te laten staan; de kans dat ze een andere kleur hebben dan de moederplant is vrij groot. Mocht de nieuwe kleur echter toch niet bevallen en wil je de plant verwijderen, neem dan een flinke spade mee, want onderaan de plant zit een penwortel van wel veertig centimeter en zo dik als je pols.
Klokjesbloem
Campanula
Net als vingerhoedskruid een tweejarige, dus als je in het eerste jaar de vele rozetten wat uitdunt en degene op gewenste plekken laat staan, is het niet zo heel erg. Vergeet je het echter een jaartje... ach, ze hebben schattige kleurtjes, moet je maar denken.
Goudsbloem
Calendula
Ze zaten ooit in een zakje gemengd bloemenzaad, dat ik het eerste jaar in onze tuin gebruikte omdat alles nog zo kaal was. Nou, dat heb ik geweten. Ondanks dat ik trouw alle uitgebloeide bloemen afknipte voor er zaad gevormd kon worden, stond mijn bloembed het jaar erop gewoon weer vol met goudsbloemen.Jonge plantjes weghalen is vrij moeilijk; omdat ze zulk neutraal blad hebben kunnen ze voor elk jong plantje doorgaan, pas tegen de tijd dat ze bijna bloeien krijg je zekerheid.
Stijf ijzerhard
Verbena bonariensis
De ijle schermpjes op hun hoge benen zijn prachtig in elke tuin, ze nemen nauwelijks plaats in en zijn heel goed te gebruiken als weefplant, maar als ze zich zodanig uitzaaien dat je een soort ijzerhard-woud in je tuin krijgt, zijn ze te ver gegaan. Flink uitdunnen is het devies. Een strenge winter kan helpen, want helemaal winterhard zijn ze niet.
Diverse bloemen uit de
silenefamilie (dagkoekoeksbloem, prikneus)
Silene
HR.jpg) | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |
| Koekoeksbloem | |
 |
| Prikneus |
Ze zaaien zich gewoon véél te enthousiast uit. Elke bloem vormt een kruikvormig reservoir met daarin tientallen minuscule zaadjes, en afknippen voor ze openspringen is bijna geen doen.
Paardenbloem
Taraxacum officinale
Ga ze te lijf met een speciale steker voor penwortels. Tenzij je ze gezellig vindt staan in je gazon. Ik vind ze mooi en zonnig en het groen wordt graag gegeten door mijn konijnen, maar wat mij betreft horen ze in de wei thuis, of langs de kant van de weg. Niet in mijn tuin.
Slaapmutsje
Eschscholzia californica
Ook deze zaten in een zak gemengd zaad en ik vond ze echt heel schattig, hoewel oranje helemaal mijn kleur niet is. Maar op een zeker moment vond ik werkelijk overal van die bleekgroene rozetjes en toen kwam er een soort onbeheersbare woede in mij op, want ineens begreep ik dat wat ik voor een onrijpe zaaddoos had aangezien, gewoon rijpe zaaddozen waren. Zo veel mogelijk eruit trekken dus, maar de rubberachtige penwortel breekt erg snel af als je ze er niet behoedzaam genoeg uittrekt (en dan komt er vaak gewoon een nieuw plantje).
Koninginnekruid/Leverkruid
Eupatorium cannabinum
Mooi en hoog, een vlinderlokker van jewelste (tevens bijen, zweefvliegen enz.), maar in de herfst als de boel uitgebloeid is komen er een soort pluizen aan waar de paardenbloem nog wat van kan leren, en voor je het weet staat je hele tuin vol. Bovendien is het een kluit die van binnenuit afsterft en naar buiten toe verjongt, dus de plant zelf neemt ook steeds meer plaats in.
Vergeet-mij-niet
Myosotis
Een van de liefste bloemetjes in de tuin. Dat heldere blauw, prachtig! Maar wat zaaien ze zich ontzettend uit! Een paar plantjes vorig jaar resulteerden dit jaar in een vierkante meter aan vergeet-mij-nietjes. En dan wordt ook het blad vaak al tijdens de bloei aangetast door schimmels, waardoor het zo viezig grijs wordt.
Als je hier allemaal niet van gediend bent kun je kiezen voor
Brunnera, zelfde bloempjes maar geen uitzaaier.
Karmozijnbes
Phytolacca esculenta/americana
Ik heb geen idee hoe die karmozijnbes in onze tuin terechtgekomen is, maar ik verwijderde hem en vond later gewoon een nieuwe. Die bessen zijn erg vruchtbaar! En ik vind de plant zelf helemaal niet mooi.
Liguster
Ligustrum
Heeft een van je buren een liguster(haag), dan kun je er van op aan dat de merels zorgen dat ze in alle omringende tuinen ook komen te staan. In de zwarte besjes zitten snelkiemende zaden, waarschijnlijk geholpen door een kwakje merelmest. Gelukkig zijn de jonge plantjes gemakkelijk te herkennen en kun je ze eruit halen. Of je laat ze staan, de vlinders en bijen zijn er blij mee.
Esdoorn
Acer
Esdoornzaden ('helikoptertjes') laten zich eenvoudig verspreiden door de wind en kiemen net zo gemakkelijk. Haal ongewenste boompjes snel weg, ze ontwikkelen een stevige penwortel en zijn al snel te sterk om zomaar uit de grond te krijgen!
Wilg
Salix
Wilgenpluis is ook zo'n zaad dat overal neerstrijkt en onmiddellijk ontkiemt. Als je even niet oplet staat je tuin binnen de kortste keren vol met rechte, houtige steeltjes. Ook in hoekjes en gaatjes. Haal ze tijdig weg, ze hebben heel sterke wortels! Een zaailing van een jaar oud is soms al niet meer met de hand uit te trekken.
.~.*.~._.~.*.~._.~.*.~._.~.*.~._.~.*.~._.~.*.~._.~.*.~._.~.*.~._.~.*.~._.~.*.~._.~.*.~._.~.*.~._.~.*.~.
Dan ten slotte nog de planten waarvan ik ontzettend blij ben dat ze zich zo enthousiast vermeerderen in mijn tuin!
Akelei
Aquilegia
Tweejarig en niet helemaal kleurvast, dus bij elke zaailing is het spannend welke kleur eruit komt. Zaait zich gelukkig niet overdreven uit. Lekker zijn gang laten gaan, komt helemaal goed.
Schuimbloem
Tiarella
Een bescheiden kruipertje voor in de schaduw. Het blad lijkt op het kamerplantje "Kind op moeders schoot", en de bloemen zijn witte pluimpjes.
Juffertje in 't groen
Nigella
Zaait zich goed uit, maar wat geeft 't, van die mooie ijle stengeltjes met lieve bloemetjes, daar is altijd wel plek voor. Ook tussen de tegels van het terras.
Korenbloem
Centaurea
Ook zo'n welkome uitzaaier, elk bloembed fleurt op door het krachtige blauw.
Mexicaanse fijnstraal
Erigeron karvinskianus
Kruipt en zaait uit en vormt tenslotte hele wolken madelief-achtige bloemetjes die nooit hoger worden dan 10-15 cm en van de lente tot diep in de herfst bloeien. Alleen stevige vorst schrikt ze af. Enige plek waar ze het niet doen is het bloembed, want ze groeien het liefst in hoekjes, kieren en steenstapeltjes.
Het blijft toch best jammer dat rozen, hortensia's en lavendel geen woekeraars zijn...
O, en GRAS, waarom heb ik kale plekken in mijn gazon en groeit er gras in mijn borders? Iemand?
(Ik ben er inmiddels achter dat dit "kweek" heet en dat ik heel hard mijn best moet doen om dat uit mijn bbloembedden weg te krijgen.)
(Disclaimer: niet alle foto's in deze blogpost komen van mijzelf!
Disclaimer: for this blogpost I used photos from the internet and photos I made myself)
HR.jpg)
